ทนายอาสา ทนายความอาสา เป็นคำทั่วไปที่ใช้เรียกทนายความ ที่ทำหน้าที่ทนายความให้แก่ลูกความ โดยไม่คิดค่าตอบแทนจากลูกความครับ ส่วนจะมีรายได้ทางอื่นหรือไม่ ก็แล้วแต่กรณีนะครับ แต่โดยพื้นฐาน คือ ทนายความที่มีจิตอาสา ให้การช่วยเหลือทางกฎหมายให้แก่ลูกความโดยไม่มีค่าตอบแทน งานที่ทนายอาสาทำให้ได้ ก็เป็นงานทนายความ ซึ่งมีทั้งงานว่าความในศาล และงานให้คำปรึกษากฎหมายครับ จะขอยกตัวอย่างทนายอาสาให้เห็นภาพดังนี้ครับ
-ทนายขอแรง ถือเป็นทนายอาสาอย่างหนึ่งครับ เป็นทนายความที่ขึ้นทะเบียนชื่อไว้ตามศาลต่างๆ ทำหน้าที่เป็นทนายความให้กับคู่ความในคดี กรณีที่คู่ความนั้นๆ ร้องขอจากศาลว่าต้องการทนายความ เช่น จำเลยคดีอาญาที่ต้องการทนายความเพื่อว่าต่างแก้ต่างคดี โดยปกติ ทนายขอแรงก็จะไม่เรียกเก็บค่าทนายจากลูกความครับ แต่จะได้ค่าตอบแทนในการทำคดีจากศาล ภายหลังจากคดีนั้นสิ้นสุดแล้วครับ ส่วนการที่ลูกความเกิดความพึงพอใจในการทำงาน และช่วยเหลือทนายขอแรงโดยให้ค่าทำงาน ค่าเดินทาง ก็สามารถทำได้ครับ
-ทนายอาสาในองค์กรต่างๆ เช่น สภาทนายความฯ สมาคมทนายความฯ สมาคมนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ สภาสตรีแห่งชาติ หรือ ทนายอาสาในองค์กรไม่แสวงหากำไรอื่นๆ (NGO) ซึ่งอาจมีทั้งที่อยู่ในรูปแบบ สมาคม มูลนิธิ หรือองค์กรที่ไม้ได้จดทะเบียน รวมถึงภาคเอกชนอื่นๆที่เสนอตัวช่วยเหลือสังคมโดยไม่คิดค่าตอบแทน ซึ่งมีหลายแหล่งมากครับ ที่คอยทำงานช่วยเหลือสังคม ทนายความจำพวกนี้ เป็นจิตอาสาที่อาจสังกัดอยู่ในองค์กรต่างๆ ทำหน้าที่เป็นทนายอาสากรณีมีคนเดือดร้อน ร้องขอความช่วยเหลือในรูปแบบต่างๆ ซึ่งเขาอาจมีรายได้จากเงินช่วยเหลือจากองค์กรนั้นๆได้บ้างครับ แต่ทนายอาสาก็จะไม่เรียกเก็บค่าวิชาชีพทนายจากลูกความเป็นสำคัญครับ ส่วนขั้นตอนการให้การช่วยเหลือ เป็นเรื่องที่บุคคลผู้เดือดร้อน ต้องเข้าไปชี้แจงแถลงไขให้ผู้รับเรื่องเขาพิจารณา ว่าจะให้ความช่วยเหลือได้หรือไม่ หรือเพียงใดครับ